© 2006 Henk Leenaers
We zouden raar opkijken als de weerman ons alleen zou vertellen hoe het nú gesteld is met het weer. Toch is dat ongeveer wat automobilisten dagelijks overkomt als ze tijdens de ochtendspits naar de filemeldingen luisteren: 'Op de A2 tussen Utrecht en Amsterdam 17 kilometer langzaam rijdend verkeer.' Dat had menig forens liever een uur eerder geweten. Dan had hij wat later van huis kunnen gaan of de trein kunnen nemen. De ANWB en Meteo Consult werken nu samen aan een verkeersverwachting die dergelijk filemijdend gedrag mogelijk maakt.Files ontstaan als het aantal voertuigen dat op één moment van A naar B wil groter is dan de wegcapaciteit tussen beide punten. Tijdens de ochtendspits is het aantal auto's groter dan er in korte tijd over de weg kan rijden. Daarom loopt het verkeer vast. Maar bij wegwerkzaamheden of tijdens een fikse regenbui is er lang niet altijd extra veel verkeer, en toch staat er file. Dat komt doordat de capaciteit van de weg dan een stuk kleiner is dan normaal.
ANWB en Meteo Consult onderzoeken nu samen met TU Delft, Rijkswaterstaat en Provincie Zuid-Holland hoe het weer de capaciteit van de weg verkleint. Als het regent houden veel automobilisten namelijk meer afstand tot hun voorganger. Neemt het zicht af, dan gaan ze ook voorzichtiger rijden of nemen wat gas terug. De capaciteit van de weg neemt daardoor af, zo zal menig automobilist deze weken merken, want de eerste herfstbuien in oktober staan ieder jaar weer garant voor flinke verkeersopstoppingen.
Japanse wetenschapper onderzochten eerder al hoe de doorstroming van het verkeer afneemt tijdens een regenbui. Maar als eersten ter wereld onderzoeken de Nederlandse weer- en verkeerdeskundigen nu ook hoe de wegcapaciteit verandert bij een nat wegdek ná zo'n bui, bij een laag staande zon, bij mist, bij storm, bij vorst en bij sneeuw. 'De tien ergste files aller tijden ontstonden allemaal tijdens sneeuwbuien,' vertelt Maarten Noort van Meteo Consult. 'Als het tijdens zo'n bui óók nog vriest, dan blijft de sneeuw liggen. De linker rijstrook wordt dan veel minder gebruikt, waardoor de capaciteit van de gehele met 40 tot 50 procent afneemt.' Wat dat doet met het verkeer bleek tijdens de sneeuwstorm op 25 november vorig jaar: 72 files, samen goed voor 900 kilometer.
Door meetgegevens over weer en verkeer aan elkaar te koppelen achterhalen de vijf partners, met subsidie van innovatieprogramma 'Ruimte voor Geo-Informatie', nu hoe groot het effect van het weer is op de ontwikkeling van files. Zo is inmiddels bekend dat bij hevige regen 1 op de 20 mensen de auto thuis laat, bij ernstige sneeuwval loopt dat zelfs op tot 4 van de 5. Tijdens een gemiddelde regenbui is de capaciteit van de weg 5 tot 15 % lager dan bij een droog wegdek op een bewolkte dag. En sneeuwt het meer dan 12 millimeter per uur, dan past zelfs een kwart minder auto's over de weg dan normaal. Omdat je zulke buien op de regenradar al een tijdje van tevoren ziet aankomen, kun je met die wetenschap straks ook files voorspellen. 'Al rijdt het er nu nog lekker door op de A2,' zo legt Noort uit, 'als we op de radar zien dat er een hagelbui aankomt, kunnen we automobilisten nog tijdig waarschuwen. Liefst nog vóór ze de snelweg oprijden.'
Om de file van straks te kunnen voorspellen moet je ook weten hoe het met het wegdek en het verkeer is gesteld vlak voor het begint te regenen. Daarom levert Rijkswaterstaat metingen van de temperatuur en de conditie van het asfalt - nat, droog, zout of sneeuw - afkomstig van meetsensoren iedere 10 à 15 kilometer in het wegdek van de hoofdverkeerswegen. En kunnen ANWB en Meteo Consult daarnaast beschikken over met radar uitgevoerde real time verkeers-tellingen in Zuid-Holland.
File voorspellen is vanaf het volgende fileseizoen een koud kunstje: tel het weer van straks op bij het verkeer van nu. En als het aan Noort ligt, ontvang je die voorspelling als sms-bericht op je mobiele telefoon: 'De file op de A2 lost op, bij vertrek om 9:15u is de reistijd tussen knooppunt Oude Rijn en Holendrecht 20 minuten.' En wat als iederéén dat advies opvolgt? Staan we dan in dezelfde file, alleen iets later? 'Belangrijk is dat forensen op een ánder tijdstip in hun auto stappen, eerder mag natuurlijk ook.'