Grote schoonmaak
‘De overheid moet zijn verlies nú nemen, niet in de toekomst’
In de Toekomstagenda Milieu schrijft staatssecretaris Pieter van Geel dat Nederland vervuilde grond voortaan ‘slimmer’ moet saneren.
© 2006
Pieter van Geel was in de drie achtereenvolgende kabinetten Balkenende verantwoordelijk voor de portefeuille Milieu. In zijn eerste jaar als staatssecretaris beloofde hij dat het bodembeleid duurzamer, eenvoudiger en consistenter zou worden.
U heeft de Tweede Kamer beloofd dat uiterlijk 2015 alle onaanvaardbare risico’s van bodemverontreiniging bij het huidig bodemgebruik zijn beheerst. Wat bedoelt u daarmee?
‘Na de eerste bodemsanering ten tijde van Lekkerkerk bestond de aanpak uit graven en opruimen. Dat is onbetaalbaar en vaak niet nodig. Nu stellen we eerst de vraag of er een acuut probleem is voor het milieu of de gezondheid van bewoners. Zo ja, dan ruimen we de verontreiniging meteen op. Onze filosofie is dat in 2015 alle risico’s voor mens en milieu zijn weggewerkt. De rest ruimen we later wel op, als het bodemgebruik verandert. Beheersen wil zeggen dat je ervoor zorgt dat verspreiding van een verontreiniging niet meer ongecontroleerd kan plaatsvinden. En dat mensen niet aan de verontreiniging worden blootgesteld.’
Ligt het tempo van deze beheersmaatregelen hoog genoeg?
‘Het in beeld brengen van wat er aan verontreinigingen is en wat daar aan moet gebeuren, ligt op koers. En het aantal saneringen neemt van jaar tot jaar toe. Maar als we voor 2015 ook het asbestprobleem willen oplossen,is er meer geld nodig. Hiervoor moet het bodemsaneringsbudget worden verhoogd van 165 naar 230 miljoen per jaar. Dat is zuur geld. We zitten opgescheept met rommel die we in het verleden hebben laten liggen. Maar net als een bedrijf moet de overheid zijn verlies n&aucute; nemen, en niet in de toekomst.’
Wat bedoelt u met ‘slimmer saneren’?
‘Een voorbeeld. Alle deskundigen zijn het er over eens dat het weghalen van de verontreiniging op de voormalige stortplaats in de Stededijkpolder bij Dordrecht niet effectief is. Daarmee verplaats je het probleem alleen. Er is gekozen voor bodemsanering die hand in hand gaat met natuurontwikkeling. Daardoor bespaart de gemeente Dordrecht tientallen miljoenen euro’s op de schoonmaakkosten.’
Het milieu schoonmaken én rekening houden met de belangen van projectontwikkelaars en natuurbeschermers. Eindigt dat niet in geruzie en vertraging?
‘Heel bewust hebben we de regie van de bodemsanering bij gemeenten neergelegd. Als enige zijn zij namelijk in staat alle lokale belangen goed af te wegen. Van oudsher is dat ook hun taak in de ruimtelijke ordening. Ik maak me geen zorgen over al het gepolder, het zij zo.’
In 2000 beschikte Provincie Zuid-Holland dat de Stededijkpolder een ‘ernstig en urgent geval van bodemverontreiniging’ is. Hoe legt u de burger nu uit dat schoonmaken niet nodig is?
Strikt genomen betekenen die woorden dat er sprake is van een verontreiniging met een forse omvang, meer dan 25 kubieke meter, waarvoor een termijn moet zijn gesteld waarop het wordt aangepakt. Maar het beeld dat het zo erg is dat het metéén moet worden opgeruimd, berust op een groot misverstand. Ooit is uitgerekend dat het schoonmaken van alle ernstige en urgente bodemverontreinigingen 100 miljard gulden gaat kosten. Inmiddels weten we beter. Beleidsmatig zitten we in rustiger vaarwater.’
Om de bodemdoelstellingen te halen zal het bedrijfsleven moeten investeren in bodemsanering, veel meer dan nu het geval is.
‘Bedrijven doen al in behoorlijke mate mee. Nu al is zestig procent van de investeringen in bodemsanering afkomstig uit de markt. Dat aandeel kan nog groter. Bedrijven zien in dat het in hun eigen belang is om de bodem schoon te maken. Dat is goed voor het imago. En bij kleine ondernemers zit het pensioen vaak in hun panden en locaties. Dan kun je maar beter voorkomen dat die door bodemverontreiniging een negatieve waarde krijgen.’
Hoeveel is de bodemkwaliteit onder uw bewind verbeterd?
‘De bodemsaneringsoperatie is doorgegaan, waarmee een deel van de milieuschuld is afgelost. Maar door de uitstoot van giftige stoffen door het verkeer en de industrie komt er via de lucht steeds meer bij. Alles wat via uitlaat en schoorsteen de lucht in gaat, landt uiteindelijk als een vieze deken op de bodem. Nu we industriële verontreinigingen en stortplaatsen onder controle hebben, moet Brussel strengere eisen stellen aan diffuse emissies, zoals het uitlogen van zinken dakgoten, de verspreiding van medicijnen via het riool en de uitstoot van fijn stof door het verkeer. Dat verdient topprioriteit.’
Hoe loop het af met het milieu?
‘Met het milieu van Nederland gaat het steeds beter. We gaan gestaag verder met het schoonmaken van bodem, lucht en water. Die trend zet door. Ons land heeft voldoende geld en organiserend vermogen om deze klus te klaren. Mondiaal is het de vraag of dat lukt.’
En met u?
‘In de politiek is het nu bijzonder spannend. Ik durf er geen zinnig woord over te zeggen.’
Kader - Zand erover
Op 9 oktober tekende Pieter van Geel namens Vrom een ‘intentieconvenant’over de aanpak van de verontreinigde Polder Stededijk in de Biesbosch. Samen met Provincie Zuid-Holland, gemeente Dordrecht, Staatsbosbeheer en het Natuur en Recreatieschap Hollandsche Biesbosch gaat het milieuministerie een ‘slimme’ saneringsaanpak ontwikkelen voor deze voormalige vuilstortplaats. Omdat volledige schoonmaak 80 miljoen euro zou gaan kosten, heeft Gemeente Dordrecht - met steun van de Stichting Kennisontwikkeling en Kennisoverdracht Bodem (SKB) – alle betrokken partijen bij elkaar gebracht om een integraal gebiedsplan te ontwikkelen. Afgraven van de vervuilde polder is niet nodig, zo is overeengekomen, gestreefd wordt naar een bestemming als natuur- en recreatiegebied. “Uniek is dat Dordrecht er in is geslaagd alle partijen weer om tafel te krijgen, na jaren gesteggel over belangentegenstellingen”, aldus Harry Vermeulen van SKB. Niet alleen de meningsverschillen zijn toegedekt: om de risico’s te beheersen wordt straks een leeflaag van schone grond aangebracht. En het weglekken van verontreinigingen via het grondwater wordt voortaan bewaakt. Geraamde kosten: 12 tot 15 miljoen euro – minder dan éénvijfde van de schoonmaakkosten.
Gepubliceerd in Binnenlands Bestuur