Bundel de belangen van milieu, natuur, water en bodem

Staatssecretaris Van Geel van VROM kondigde vorige week een bodemtoets aan voor bouwplannen, een nieuw instrument om bodem en ondergrond te beschermen. TNO is blij met deze extra aandacht voor de ondergrond, maar pleit voor een bundeling van de toetsen voor milieu, natuur, water en bodem - allemaal onderdelen van één en hetzelfde systeem aarde.

© 2004 Henk Leenaers, Ruben Busink en Roelof Westerhof

Werp een blik in een bouwput en je ziet een kluwen van kabels en leidingen. De eerste meters onder onze steden zijn inmiddels zo dichtbevolkt met leidingwerk, funderingen, parkeergarages en spoor- en metrotunnels dat het ingraven van een rijtje glasbakken kan uitlopen op een langdurige zoektocht naar de laatste vrije kubieke meters. Ook in het buitengebied is het dringen geblazen onder de grond: we benutten grondwater- en delfstoffenvoorraden, leggen HSL-tunnels aan, maken plannen voor de opslag van warmte en koude in watervoerende zandlagen en injecteren straks koolstofdioxide (CO2) in niet-winbare steenkool. Tegelijkertijd streven we als goede rentmeesters naar het in stand houden van essentiële bodemfuncties (zoals het zuiveren van grondwater en het leveren van voedingsstoffen), unieke landschapsvormen (stuifduinen, strandwallen en uiterwaarden) en geologische archieven (vanwege hun belang voor het klimaatonderzoek). Terecht maakt het Ministerie van VROM zich sterk voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de ondergrond.

Maar is het systeem aarde, het samenspel van bodem, water, lucht en leven, dan wel geholpen met een bodemtoets, die aparte aandacht schenkt aan één van haar onderdelen? Bodemdaling in het Groene Hart is het gevolg van verlaging van het grondwaterpeil - een vereiste voor de landbouw. En menig grondwaterverontreiniging begon ooit in de bodem - door een lekkende olietank of een morsende gasfabriek. Bodem en water beïnvloeden elkaar en samen bieden ze planten, dieren en mensen een leefomgeving - rijk aan mineralen, drinkwater, bouwgrondstoffen, bodemwarmte en ondergrondse ruimte. Willen we ook in de toekomst blijven profiteren van deze natuurlijke bestaansbronnen, dan moeten we zuinig omgaan met het hele radarwerk van het systeem aarde, niet alleen met de afzonderlijke tandwielen. Hoe logisch het ook lijkt om - na de milieu effect rapportage, de korenwolf en kamsalamander van de natuurbeweging en de watertoets - nu met een nieuwe toets ook aandacht te vragen voor de ondergrond, ligt het meer voor de hand een integraal instrument te ontwikkelen dat de belangen van milieu, natuur, water en bodem bundelt in alle stadia van het planproces: de rode draad in de bonte stoet van groene, blauwe en bruine belangen.


Gepubliceerd in de Staatscourant